Biomarkers voor welzijn van melkvee

Meetbare indicators van welzijn

Hoe stel je van melkkoeien de mate van welzijn objectief vast? Je kunt het ze immers niet vragen. Dit project gaat op zoek naar gemakkelijk toepasbare biomarkers anders dan bloed, die een meetbare indicatie zijn van welzijn bij melkkoeien vastgelegd met een gedragstest.

De maatschappelijke belangstelling voor het welzijn van landbouwhuisdieren is groot. De Nederlandse zuivelsector beschouwt een goed niveau van welzijn van dieren op melkveebedrijven als een belangrijk kwaliteitscriterium voor een duurzame melkveehouderij. Maar hoe ‘meet’ je eenvoudig het welzijn van melkkoeien? De huidige methoden voor het monitoren van gezondheid en welzijn van melkkoeien, zoals bijvoorbeeld KoeKompas, zijn namelijk arbeidsintensief en daardoor relatief kostbaar. Bovendien ontbreken specifieke waarnemingscriteria voor ‘positief’ welzijn.

Biomarkers

Uit onderzoek met mensen blijkt dat de emotionele toestand (van positief tot negatief) samenhangt met variatie in bepaalde hormonen en andere biologisch actieve stofjes in lichaamsvloeistoffen zoals bloed en speeksel. Wij noemen deze stofjes ‘biomarkers’. Voor melkkoeien kunnen we dergelijke biomarkers wellicht vinden in melk, urine, mest, speeksel en haar; dus lichaamseigen producten die we zonder lichamelijke ingrepen kunnen verzamelen en analyseren.

Projectaanpak

De projectaanpak is gebaseerd op een combinatie van drie recente ontwikkelingen in het wetenschappelijk onderzoek.

• Relatie tussen welzijn, emotionele toestand en biomarkers
  Dieren hebben net als mensen het vermogen om gevoelens en emoties te ervaren. Negatieve gevoelens bijvoorbeeld bij pijn of angst en positieve gevoelens bijvoorbeeld bij het ontvangen van lekker voer of tijdens positief sociaal contact met soortgenoten. Welzijn van dieren is niet direct meetbaar. In essentie heeft welzijn betrekking op de emotionele toestand van het dier.

• Het meten van de emotionele toestand bij dieren
  Mensen kan gevraagd worden naar hun gevoelens en hun emotionele toestand. Bij dieren kan dat uiteraard niet. Recent onderzoek ondersteunt het idee dat de emotionele toestand van dieren indirect en objectief gemeten kan worden in een specifieke gedragstest.

• Het non-invasief meten van biomarkers bij dieren
  Er wordt grote vooruitgang geboekt met het frequent en zo veel mogelijk non-invasief (zonder lichamelijke ingrepen) meten van neuroendocriene en fysiologische biomarkers bij (landbouwhuis)dieren in biologische materialen zoals melk, urine, mest, speeksel en haar, en van fysiologische en gedragsvariabelen met behulp van sensoren.

Fundamenteel onderzoek

Groepen koeien worden onder gecontroleerde omstandigheden blootgesteld aan houderijomstandigheden waarvan we veronderstellen dat deze een verschil in emotionele toestand bij de koeien teweegbrengen, variërend van negatief tot positief. De emotionele toestand van koeien wordt vervolgens gemeten met behulp van een specifieke gedragstest. Tegelijkertijd worden bij deze dieren potentiële biomarkers gemeten, zowel in bloed (als referentie) als in biologische materialen anders dan bloed. Daarbij wordt gezocht naar zinvolle equivalenten van biomarkers die bij de mens aantoonbaar samenhangen met de emotionele toestand.

Praktijkonderzoek

Perspectiefrijke biomarkers – d.w.z. díe biomarkers die systematisch variëren met de emotionele toestand van koeien – worden ook bepaald onder praktijkomstandigheden. Op de melkveebedrijven worden de potentiële biomarkers bij een steekproef van koeien gemeten. Daarnaast wordt het welzijnsniveau op de bedrijven in kaart gebracht met bestaande waarnemingsprotocollen zoals ‘KoeKompas’. Op deze manier kan gekeken worden naar mogelijke verbanden tussen welzijnsscores verkregen met bijvoorbeeld ‘KoeKompas’ en de waarden van biomarkers.

Welzijnstool

Het identificeren van gemakkelijk meetbare biomarkers die een relatie hebben met de emotionele toestand van melkkoeien legt de basis voor een unieke tool waarmee we op een haalbare en gestandaardiseerde manier de mate van welzijn van melkkoeien objectief kunnen vaststellen.